Jeszcze nie rozwód, ale już rozkład pożycia małżeńskiego – separacja w ujęciu prawnym. Co to jest za instytucja i co w praktyce oznacza? Kto może żądać separacji i jakie ona ma skutki ? O tym wszystkim w krótkim poście wyjaśniającym czym jest separacja w rozumieniu prawa.

Rozdzielenie małżonków od stołu i łoża jest podstawą stwierdzenia rozkładu pożycia małżeńskiego. Jeżeli ma to miejsce bez  orzeczenia sądu, będzie to jedynie separacja faktyczna, która nie niesie ze sobą żadnych skutków prawnych. Separacja w rozumieniu formalnym jest instytucją prawną, którą może orzec sąd. W konsekwencji takiego orzeczenia związek małżeński nadal trwa, stan separacji nie pozwala na wstąpienie przez małżonków w nowy związek małżeński. Uchylenie wspólnoty małżeńskiej w drodze separacji nie pozwala również na zniesienie obowiązku wzajemnej pomocy.

Kto i kiedy może żądać orzeczenia separacji?

Małżeństwo opiera się na wspólnocie duchowej, fizycznej i gospodarczej. Ustanie któregokolwiek z elementów tak rozumianej wspólnoty można uznać za przejaw rozkładu. W odróżnieniu od postępowania w sprawie o rozwód, Sąd przy orzekaniu separacji nie bada czy rozkład pożycia małżeńskiego jest trwały. Kwestią interesującą Sąd, konieczną aby mogła zostać orzeczona separacja, jest to czy rozkład pożycia małżeńskiego jest zupełny. Sąd bada również czy wskutek separacji nie ucierpią małoletnie dzieci, jak też czy separacja nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Jeżeli orzeczenie separacji miałoby być rażącą krzywdą dla drugiego małżonka, albo w jej wyniku mieliby ucierpieć małoletni, nie jest możliwym orzeczenie separacji.

Sąd orzeka o separacji na wniosek któregokolwiek z małżonków, również tego, który jest winny powstania w małżeństwie zupełnego rozkładu pożycia.

Który Sąd?

Pozew należy złożyć w Sądzie Okręgowym właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania małżonków. Kodeks rodzinny i opiekuńczy stanowi, że jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, Sąd może orzec separację na podstawie ich zgodnego żądania. Wówczas Sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. Postanowienie o separacji Sąd wydaje po przeprowadzeniu obowiązkowej rozprawy.

Separacja czy rozwód?

Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, Sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest w tym przypadku dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, Sąd orzeka separację.

Separacja a jej skutki

Orzeczenie separacji nie powoduje ustania małżeństwa. W konsekwencji wyroku separacyjnego nie zostają zerwane więzi rodzinne, małżonkowie pozostają nadal rodziną. Separacja może nieść skutki w zakresie władzy rodzicielskiej. Sąd może ze względu na dobro dziecka pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom, bądź ograniczyć ją jednemu z rodziców i powierzyć drugiemu, orzec o zawieszeniu lub też nawet pozbawieniu władzy rodzicielskiej.

Orzeczenie separacji powoduje powstanie między małżonkami rozdzielności majątkowej, która nie może być zmieniona w drodze umowy. Jeżeli któryś z małżonków złoży stosowny wniosek, sąd może też w wyroku separacyjnym dokonać podziału majątku wspólnego. Za zobowiązania powstałe w trakcie trwania małżeństwa, a przed orzeczeniem separacji, odpowiedzialność ponoszą małżonkowie wspólnie. Za zobowiązania powstałe po orzeczeniu separacji odpowiada każdy małżonek samodzielnie.

Zniesienie separacji

O zniesieniu separacji Sąd może zadecydować na zgodny wniosek małżonków. Wszystkie stosunki między małżonkami wzajemnie i  małżonkami a osobami trzecimi wrócą wówczas do stanu sprzed orzeczenia separacji. Na zgodny wniosek małżonków Sąd znosząc separację może jednak utrzymać ustrój rozdzielności majątkowej. Sąd powinien też orzec w zakresie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi.